Wyścigi konne

„Pierwsze wyścigi konne na Polu Mokotowskim w Warszawie” January Suchodolski 1849. Muzeum Warszawy

Wielka Warszawska na Torze Służewiec, 2023

Wyścigi konne – sport konny, polegający na bezpośrednim współzawodnictwie dwóch lub więcej dosiadających koni jeźdźców na określonym dystansie. Forma wyścigów może znacząco się różnić w obrębie wielu czynników: rasy koni dopuszczonych do gonitwy, rodzaju nawierzchni toru wyścigowego, pokonywanego dystansu czy chodu, w jakim podczas gonitwy powinny poruszać się konie. Ważnym sektorem powiązanym ściśle z wyścigami konnymi i decydującym o ich roli ekonomicznej są zakłady bukmacherskie.

W wyścigach konnych biorą udział konie różnych ras, w szczególności hodowane specjalnie do wyścigów konie pełnej krwi angielskiej (potocznie nazywane folblutami). W Polsce ścigają się również konie czystej krwi arabskiej, kłusaki francuskie.

Zawody odbywają się na hipodromach, czyli torach wyścigowych. Koni wyścigowych dosiadają doświadczeni jeźdźcy – dżokeje, którzy muszą być niewysocy i lekcy. By wyścigi były sprawiedliwe, przed startem waży się dżokeja z siodłem i jeśli dżokej waży za mało, wkłada się do siodła ciężarki, by wszystkie konie niosły ustalony ciężar.

Oprócz wyścigów w galopie, organizowane są także wyścigi kłusaków. Wyścigi polegają na tym, że konie ścigają się ze sobą w kłusie, głównie w wyścigach sulek (specjalnych dwukołowych wózków). Jeśli koń zagalopuje, jest dyskwalifikowany.

Aspekty prawne

Podczas wyścigów przeważnie urządzane są zakłady pieniężne, w których obstawia się m.in. konia, który wygra, dwa pierwsze miejsca, trzy pierwsze miejsca i ma miejsce typowanie miejsca, które zajmie określony koń. Wyjątkowość tego modelu z perspektywy przepisów prawa sportowego spowodowała, że wyścigi konne w Polsce podporządkowane są bezpośrednio Ministrowi Rolnictwa, podczas gdy uprawianie innych dyscyplin przynależy do sfery zainteresowania Ministra Sportu. Podobne rozwiązania prawne przyjęte są w systemach legislacyjnych innych państw, np. we Francji, Niemczech, Włoszech, Turcji, Kanadzie czy Japonii, gdzie państwo również posiada monopol na organizację wyścigów konnych. Z tych powodów, wyścigi nie są klasyczną konkurencją sportową przynależącą do jeździectwa, nie rozgrywa się w niej żadnych zawodów o randze międzynarodowej – olimpijskich, mistrzostw świata, kontynentów czy krajowych, a narodowe związki jeździeckie nie sprawują patronatu nad wyścigami.

Zasady przeprowadzania wyścigów konnych reguluje ustawa z dnia 18 stycznia 2001 r. o wyścigach konnych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1354).

Historia

Wyścigi były organizowane już przez starożytnych Rzymian. Pierwsze nowożytne wyścigi konne zostały zorganizowane w 1780 roku przez angielskiego lorda Derby’ego.

Wyścigi konne w Polsce

Pierwszy wyścig konny w Polsce, mający charakter rywalizacji sportowej, został odnotowany w 1777, kiedy w wyniku zakładu klacz Kazimierza Rzewuskiego pokonała konia angielskiego posła sir Charlesa Whitwortha na drodze z Woli do Zamku Ujazdowskiego. Pierwsze regularne wyścigi z profesjonalnym torem wyścigowym zorganizowało w 1841 „Towarzystwo Wyścigów Konnych i Wystawy Zwierząt Gospodarskich w Królestwie Polskim”. Pierwszy tor zlokalizowany był przy ul. Polnej w Warszawie, na części terenu Pola Mokotowskiego. Tor mokotowski zlokalizowany był na granicy miasta, którą na tym odcinku była ul. Polna, posiadał dogodny dojazd dzięki siatce ulic tzw. Osi Stanisławowskiej, odchodzących od Marszałkowskiej. Po 1882 doprowadzono w jego sąsiedztwo tramwaj konny. Po odzyskaniu niepodległości granice miasta rozszerzono i wówczas tor wyścigów konnych oraz sąsiednie lotnisko znalazły się praktycznie w centrum Warszawy. W 1925 „Towarzystwo Zachęty do Hodowli Koni w Polsce” nabyło ok. 150 ha z większego kompleksu gruntów na Służewcu, należącym wówczas do dóbr wilanowskich, w celu przeniesienia toru wyścigów konnych poza granicę ówczesnej Warszawy. Tor wyścigowy został zaprojektowany w oparciu o nowoczesne założenia i potrzeby, lecz bez wzorowania się na zagranicznych obiektach tego typu. Głównym projektantem założenia był warszawski architekt Zygmunt Plater-Zyberk (współpraca Juliusz Żórawski), który zaprojektował nowoczesny zespół łączący modny w latach 30. XX wieku styl funkcjonalistyczny i styl okrętowy. Założenie, bez wyraźnych dominant, składa się z dwóch torów (piaszczystego toru treningowego, położonego na osi wschód - zachód oraz głównego, trawiastego toru o długości 2200 m, na którym odbywają się wyścigi płaskie, położonego na osi północ-południe wzdłuż ulicy Puławskiej) i trzech trybun. Trybuny skierowane na wschód w celu uniknięcia popołudniowego nasłonecznienia różnią się przeznaczeniem dla różnych grup użytkowników. Tor otwarto w sobotę 3 czerwca 1939 roku i był to w tym czasie najnowocześniejszy i największy tor wyścigów konnych w Europie. Pierwszą gonitwę, która była przeznaczona dla 3-letnich koni IV kategorii, na dystansie 1600 metrów wygrał Felsztyn (Büves- Gibson Maid) przed Pontusem, Kockiem, Karioką II i Gondolą. Czas gonitwy 1 minuta 42,5 sek.

21 maja 1901 na terenie parku w Łazienkach otwarty został tor wyścigów konnych o długości 2200 metrów. Jego trasę wyposażono w 24 stałe przeszkody oraz dodatkowo w rowy i skarpy. Inicjatorem powstania obiektu było Koło Sportowe w Warszawie. Ukształtowanie terenu pozwalało na przeprowadzanie tam biegów terenowych, biegów myśliwskich oraz konkursów skoków. Na łazienkowskim torze zawody hippiczne przeprowadzano corocznie aż do wybuchu I wojny światowej. W 1927 roku, w południowo-wschodniej części Łazienek Królewskich powstał hipodrom z trybunami które mogły pomieścić 5000 widzów. Projekt areny wykonał Józef Główczewski, wzorując się na hipodromie Monte Pincio w Rzymie. Na stadionie odbywały się międzynarodowe zawody konne – pierwsze 27 maja 1927 roku. Obiekt spłonął we wrześniu 1939 roku. Obecnie dawny hipodrom upamiętnia obelisk ufundowany przez Polski Związek Jeździecki.

W Krakowie w drugiej poł. XIX w. dzierżawiony przez Towarzystwo Międzynarodowe Wyścigów Konnych w Krakowie tor wyścigowy znajdował się obok Parku Jordana, między dzisiejszą ul. Reymonta i ul. Piastowską – wówczas polną drogą. W zarządzie Towarzystwa zasiadali m.in. Hutten-Czapscy, Lubomirscy, Mycielscy, Potoccy, Siemieńscy, Tarnowscy, Tyszkiewiczowie i Wodziccy. Reprezentantem armii austriackiej był hr. Bogumił Clam-Martinic. Wyścigi odbywały się tylko raz w roku i wtedy można było tam zobaczyć cały krakowski high life (panie prezentowały wystawne toalety, a panowie nosili popielate cylindry). W roku 1916 wygasła umowa dzierżawna i teren wyścigów zaczął zamieniać się w porośnięty chwastami nieużytek. Po I wojnie światowej południowo-zachodnia część dawnego toru zamieniona została przez środowisko żydowskie na folwark doświadczalny, w którym przygotowywano kandydatów do pracy na roli w Palestynie. Obecnie rozciąga się tam willowe osiedle Cichy Kącik.

W Polsce wyścigi konne są obecnie rozgrywane na trzech torach wyścigowych:

• w Warszawie (Tor wyścigów konnych Służewiec)
• we Wrocławiu (Tor wyścigów konnych Partynice)
• w Sopocie (Hipodrom Sopot)

Do 2016 roku wyścigi w Polsce nieregularnie odbywały się również na torze w Buczkowie koło Krakowa (tor prywatny). Od tamtego czasu tor jest nieaktywny, choć nadal posiada licencję Polish Jockey Clubu.

Ciekawostki

Poza klasycznymi wyścigami konnymi na żywo, pojawiły się także wyścigi wirtualne, które polegają na losowo generowanych scenariuszach gonitw.

Linki zewnętrzne

• Polski Klub Wyścigów Konnych
• Tor Wyścigów Konnych Służewiec (Warszawa)
• Tor Wyścigów Konnych Partynice (Wrocław)
• Hipodrom Sopot
• Krakowski Tor Wyścigów Konnych (Buczków-Dąbrówka)
• Polska Baza Koni Wyścigowych